SINT BARBARAKLOOSTER

Locatie: Mgr. van de Venstraat 3-19​

Bouwpastoor Johannes Casparus van Vroonhoven dient in de herfst 1892 een aanvraag in bij het hoofdbestuur van de congregatie. Voor 55.000 gulden wordt op sectie D 1178, 1188 en 1189 een nieuw klooster, tevens rusthuis, gebouwd aan de Mgr. van de Venstraat 3-19 in Wijbosch, toen nog bekend als Oude Dijk. Het is ontworpen door architect Heijkants & Zn. uit Erp. De notariële akte werd gepasseerd voor notaris J.W.B.Kerstens te Sint-Michielsgestel. De definitieve koop van de grond geschiedde in de herberg van Van Stralen tegenover het moederhuis in de toenmalige Laagstraat. Op 14 september 1894 telde de communiteit 22 zusters verdeeld over een groep onderwijzeressen voor de Theresiaschool en verpleegsters voor de zieken- en ouderenzorg. Tijdens de granaatweken wordt het klooster in de nacht van 17 op 18 oktober 1944 geheel door brand verwoest.

Initiatief van pastoor Van Vroonhoven

Zoals veel parochieherders in de 19^e eeuw was het ook Johannes Casparus van Vroonhoven als pastoor van de parochie Wijbosch die, in de herfst van 1892, hij was toen al biechtvader van de zusters in het moederhuis aan de Pastoor van Erpstraat, een aanvraag bij het hoofdbestuur van de congregatie indiende om gerealiseerd te krijgen dat de congregatie tot de stichting van een nieuw klooster overgaat. De toenmalige algemene overste, zuster Emmanuël de Gier, ging op zijn verzoek in en na overleg met monseigneur Wilhelmus van de Ven, bisschop van het bisdom ’s-Hertogenbosch, werd goedkeuring verleend voor deze nieuwe stichting. Op 11 september 1894 wordt het nieuwe klooster, toegewijd aan de H. Barbara, betrokken door 13 zusters, op de 12^e gevolgd door nog eens 6 zusters en op de 14^e wordt het convent gecompleteerd met nog eens 3 zusters. In totaal 22 vrouwelijke religieuzen van de Schijndelse congregatie verdeeld over onderwijzeressen voor de meisjesschool, verpleegkundigen en verzorgsters voor dagelijkse verpleging van zieke en oudere zusters en ten slotte enige zusters belast met allerlei huishoudelijke taken, zoals portierster, kosteres, assistente van de rector, vleeskeuken, broodkamer, linnenkamer en washuis. Het gebouw stond aan de Mgr. van den Venstraat en is op 20 september door niemand minder dan de Wijbossche pastoor plechtig ingezegend, een heugelijk feit voor de hele Wijbossche gemeenschap, op 4 december 1894 gevolgd door de inzegening van het kerkhof. Ook behoorden een serie landerijen tot het kloostercomplex.

Verwoesting door oorlogsgeweld

In 1944, het jaar waarin op 11 september in alle soberheid en bescheidenheid het gouden feest gevierd zou worden van het Sint–Barbaraklooster, kon de 95 religieuzen tellende communiteit even het oorlogsgeweld vergeten en in dankbaarheid terugkijken op de voorbije 50 jaren. Goed een maand later zou de feestvreugde omslaan in intens verdriet.  Dankzij een tot in detail geschreven oorlogskroniek kunnen we nu achteraf vrij gedetailleerd vaststellen hoe het klooster letterlijk in de vuurlinie was gelegen en de zusters vanaf 17 september 1944 zowat dagelijks werden opgeschrikt door kanongebulder, ronkende vliegtuigmotoren en tevens was men getuige van neerdalende parachutisten. De schrik zat er goed in. Vele onrustige nachten volgden. De vuurgevechten tussen de Duitsers en de Geallieerden namen steeds heviger vormen aan. Verschillende vluchtelingen die met hun schamele bezittingen hun huizen hadden moeten verlaten meldden zich aan de poorten van het klooster en werden gastvrij ontvangen en medio september was er al sprake van 300 evacués.

Op 26 september vallen de eerste bommen op het kloostergebouw vooral aan de zijde van de school. De tuin vóór het huis is één ruïne en ligt bezaaid met planken, scherven en dakpannen. Ook in de nacht van de 26^e op de 27^e wordt kanongebulder gehoord, gieren granaten door de lucht, kraakt het nodige houtwerk, hoort men glasgerinkel en het stof drong de benauwde kelders binnen. Het werd nu echt levensgevaarlijk. De Oberleutnant van de Duitsers gebood iedereen het pand onmiddellijk te verlaten, want het zou voortdurend onder vuur komen te liggen. Iedereen maakte zich op voor een angstaanjagende tocht en emotionele taferelen speelden zich af. Het werd die 27^e september een werkelijk barre tocht richting het centrum van Schijndel en ook nog de 28^e. Uiteindelijk zou het klooster in de nacht van 17 op 18 oktober volledig worden verwoest en uitbranden.

Een nieuw Sint-Barbaraklooster

Op 29 juni 1945 keerde een klein groepje zusters terug naar hun geliefde plek in Wijbosch en werden de minst verwoeste delen van het kloostergebouw weer enigszins bewoonbaar gemaakt. Intussen was het overleg over de wederopbouw gaande, maar duidelijk was het nieuwe klooster niet meer op dezelfde locatie verrijzen, maar aan de overkant van de Eerdsebaan. Op de feestdag van de Onbevlekte Ontvangenis van Maria nl. 8  december 1953 arriveerde Mgr. Mutsaers met enige hoogwaardigheidsbekleders in Wijbosch om de nieuwbouw, gerealiseerd door de architecten Van Liempt en Van de Meerendonk, te komen inzegenen.  Een indrukwekkende plechtigheid volgde. Daarna werd het gewone leven weer hervat, onderwijs aan de Wijbossche jeugd en verpleging van zieke en hulpbehoevende religieuzen van de congregatie. In 1961 zou de status van ‘verpleeghuis’ worden verworven. Binnen de zorg deden zich met enige regelmaat nieuwe ontwikkelingen voor en in de jaren ’80 werd een indringende discussie gevoerd over de toekomst van het verpleeghuis en ontwikkelde een beleidsteam een heldere beleidsvisie over de nabij en verre toekomst van de combinatie verpleeghuis en klooster. Men kwam o.a. tot de slotconclusie dat renovatie van het verpleeghuis dringend noodzakelijk was, want men kampte met een enorm ruimtegebrek, onvoldoende sanitaire voorzieningen, te kleine kamertjes, de brandveiligheid liet te wensen over, magazijnen voor allerhande verpleegartikelen waren provisorisch ingericht op zolders en kelders, kortom renovatie was bepaald geen overbodige luxe. In 1986, toen Sint-Barbara al jaren een categoriaal verpleeghuis  voor religieuzen was, kwam het groene licht voor een ingrijpende verbouwing, die in 1989 was voltooid.

De congregatie trekt zich terug

In de jaren ’90 stonden werden wederom nieuwe ontwikkelingen in gang gezet die o.a. resulteerde in het in het leven roepen van een Stichting Sint-Barbara en vond op 30 december 1996 de eigendomsoverdracht plaats. Maar er viel nóg een cruciale beslissing nl. de overdracht van het bestuur, waarbij de congregatie van de Zusters van Liefde de verantwoordelijkheid voor het verpleeghuis op 1 juli 1997 definitief overdroeg aan de Stichting Zorgcentra Schijndel. Deze overdracht werd in september daaraanvolgend nog eens extra glans gegeven, toen de congregatie een mooi geschenk aanbood genaamd ‘De levende bron’ met als opschrift: De levende bron, de zorg ontvangende mens, de zorg verlenende mens, met elkaar verbonden, aan elkaar toevertrouwd, in een stromend scheppend gebeuren.

Bronvermelding

Henk Beijers [2011] Alles heeft zijn tijd – De Zusters van Liefde en hun grote betekenis voor de Schijndelse samenleving [1836-2011]  - jubileumboek ter gelegenheid van het 175-jarig bestaan van de congregatie. In deze uitgave kan men nog veel meer gedetailleerde informatie lezen over de stichting in Wijbosch, het klooster, de scholen, de rectoren van het verpleeghuis, de prachtige tuin en het indrukwekkende kerkhof van de congregatie met het monument ‘Geborgen in uw naam’ dat op 29 september 1999 op het kloosterkerkhof is geplaatst met alle namen van overleden zusters.

Henk Beijers – serie artikelen in het Schijndels Weekblad over de geschiedenis van de congregatie waarvan t.a.v. het Sint-Barbaraklooster van belang zijn de afleveringen 16 t/m20 [augustus/september 2007]

Alle toegevoegde foto’s komen uit het kloosterarchief

tekst:

Henk van den Brand lid van de historische werkgroep van heemkundekring Schijndel
Henk Beijers lid van de historische werkgroep van heemkundekring Schijndel